“Küçük Şeyler” Hikâye Çözümlemesi | Samipaşazade Sezai’nin Modern Anlatımı

Giriş

Samipaşazade Sezai, Tanzimat dönemi Türk edebiyatının yenileşme sürecinde öncü kalemlerden biri olarak kabul edilir. 1859 yılında İstanbul’da dünyaya gelen yazar, özellikle Küçük Şeyler adlı eseriyle edebiyat tarihimizde Batılı anlamda hikâye türünün kurucularından biri olmuştur. Bu eser, ilk kez 1891 yılında yayımlanmış ve “edebî anlatıda ayrıntının gücü” ilkesine dayanan modern bir kurgu anlayışı sunmuştur. “Küçük Şeyler”, yalnızca bireysel duyguları ya da gündelik yaşantıları değil, aynı zamanda Tanzimat toplumunun geçirdiği zihinsel dönüşümü de edebî formla buluşturur.

Tanzimat döneminin genel çerçevesinde, edebiyatın toplumu eğitme işlevi ön plandaydı. Ancak Samipaşazade Sezai, bu anlayışı daha incelikli bir noktaya taşımış, bireyin iç dünyasını önceleyen bir üslupla hikâyeye estetik bir yön kazandırmıştır. Hikâyelerinde çoğu zaman sade olaylar işlenir; ama bu sadelik, anlatımdaki derinlik sayesinde yoğun bir anlam kazanır. Bu da onun kalemini, çağdaşlarından ayıran başlıca özelliktir.

“Küçük Şeyler”, dönemin ruhunu yansıtan, birey-toplum çatışmasını estetik ve psikolojik boyutlarıyla işleyen bir hikâye bütünüdür. Yazarın hem iç gözlem hem de çevre betimlemelerinde gösterdiği ustalık, bu hikâyeleri sadece anlatı değil, aynı zamanda birer kültürel belge haline getirir. Bu çözümlemede, Küçük Şeyler başlığı altındaki hikâyelerden seçilen metinlerde bireysel kırılganlık, toplumsal yapı ve duyarlık estetiği üzerinden tema, anlatım biçimi ve karakterler değerlendirilecektir.

Tema ve Çatışma

Samipaşazade Sezai’nin Küçük Şeyler adlı eserinde temel tema, bireyin gündelik yaşam içinde karşılaştığı sıradan ama derin etkiler bırakan olaylar çevresinde şekillenir. Yazarın hikâyelerinde büyük olaylardan çok, küçük ayrıntılardan doğan duygusal kırılmalar ön plandadır. Bu “küçük şeyler”, bireyin hayatında önemli duygusal çatlaklar yaratır ve bu çatlaklar aracılığıyla hem bireysel hem de toplumsal sorgulamalar başlatılır.

Özellikle “Hiç” adlı hikâye, aşk ve beklenti üzerine kurulu olan genç bir adamın ruhsal gelgitlerini işler. Buradaki ana tema, yanılsama ve gerçekle yüzleşme ikilemi içinde gelişir. Hikâyede yer alan genç adamın saf duyguları ile çevresinin yapaylığı arasındaki fark, bireyin iç dünyası ile dış dünyanın uyumsuzluğu şeklinde bir çatışmaya dönüşür. Bu da Tanzimat sonrası bireyin yalnızlığını ve aidiyet krizini simgeler.

“Kediler” hikâyesinde ise, aile içi yabancılaşma ve iletişimsizlik temasının etrafında şekillenen bir çatışma dikkat çeker. Otuz üç yıllık evliliğin sonunda bir adamın evinden ayrılışının sebebi kedilerdir. Fakat bu yüzeysel neden, aslında çok daha derin bir duygusal yoksunluğu ve paylaşım eksikliğini gösterir. Eserde kadının kedilere duyduğu sevgiyle, adamın eşine duyduğu aidiyet ihtiyacı arasında örtük bir gerilim vardır. Buradaki çatışma, sadece insan-hayvan ilişkisi değil, aynı zamanda duygusal ortaklıkların zamanla nasıl zayıfladığı üzerine düşündürür.

“İki Yüz Elli Kuruşa Bir Asır” adlı hikâyede ise doğa-insan çatışması işlenir. Hikâye, doğayla kurulan bağın para uğruna yok edilişini gözler önüne serer. Sezai, burada estetik değerlerin ticarileşmesini, insanın doğayla kurduğu manevi ilişki üzerinden sorgular. Küçük bir korunun kesilmesi, sadece bir doğa tahribatı değildir; aynı zamanda insanın şiirsel duygularını da yitirişidir. Dolayısıyla bu hikâyede tema, insanın doğadan ve duygudan kopuşu olarak geniş bir anlam kazanır.

Tüm bu örneklerde görüldüğü gibi, Küçük Şeyler sadece bireysel hikâyeler anlatmaz. Aynı zamanda dönemin kültürel yapısına ve insan ilişkilerine dair eleştirel bir bakış da sunar. Çatışmalar çoğu zaman bireyin iç dünyasında yaşanır; fakat bu iç çatışmalar, toplumsal yapıların ve değerlerin birey üzerindeki etkisini sorgulayan bir yapı içinde gelişir.

Olay Örgüsü (Serim‑Düğüm‑Çözüm)

Samipaşazade Sezai’nin Küçük Şeyler adlı eserinde olaylar, klasik anlamda dramatik ve çatışmalı yapıdan çok, hayatın akışı içinde ortaya çıkan sıradan durumlar etrafında kurgulanır. Ancak bu sıradanlık, anlatımın içsel gücüyle derinleşir. Her hikâye, kısa bir zaman aralığında geçmesine rağmen, bireyin zihinsel dünyasındaki yoğunluk sayesinde çok katmanlı bir yapı kazanır.

“Hiç” Hikâyesi

• Serim bölümünde, yirmi yaşındaki genç adamın yoksullukla ve ailesini geçindirme sorumluluğuyla dolu yaşamı tanıtılır. Bu bölüm, okuyucuyu genç adamın içsel dünyasına ve dışsal koşullarına hazırlar.
• Düğüm, Boğaziçi’nde karşılaştığı genç kıza duyduğu hayranlıkla başlar. Kızın sürekli tebessüm eden yüzü, genç adamda bir ilgi ve umut yaratır. Okuyucu, bu karşılaşmanın bir aşka dönüşeceğine inanmaya başlar.
• Çözüm ise tam anlamıyla bir hayal kırıklığı sahnesidir. Genç adam, hayalinde büyüttüğü bu tebessümün aslında kızın yüz yapısından kaynaklandığını, yani kendisine özel olmadığını öğrenir. Bu gerçeklik, hayallerin anlamsızlığına yapılan güçlü bir göndermeyle sona erer. Hikâyeye adını veren “Hiç” sözcüğü, yaşamın anlamsızlık duygusuna işaret eder.

“Kediler” Hikâyesi

• Serim kısmı, otuz üç yıllık evlilikte biriken sessiz gerginliğin artık gözle görülür hâle geldiği noktadan başlar. Kocanın, evdeki onlarca kediye tahammül edememesi temel sorun olarak sunulur.
• Düğüm, adamın sabrının tükenmesiyle başlar. Kedi yüzünden düşüp yaralanması, ardından karısının tepkisiyle karşılaşmasıyla hikâyedeki gerilim artar.
• Çözüm, adamın evden ayrılmasıyla yaşanır. Ancak hikâye, dramatik bir boşanma anlatısı değildir. Adamın tüm bu kararlılığına rağmen doğaya karşı yaşadığı yalnızlık hissi, onu tekrar eve yönlendirir. Fakat dönüşü trajikomiktir: Karısı, “Kedilerimi mi korkutacaksın?” diyerek asıl bağın çoktan koptuğunu gösterir. Bu final, bireyin ev içindeki görünmeyen yalnızlığına vurgu yapar.

“İki Yüz Elli Kuruşa Bir Asır” Hikâyesi

• Serim, Çamlıca’daki doğal güzelliklerin betimlenmesiyle başlar. Yazar, doğayla kurulan estetik ilişkiyi vurgular.
• Düğüm, korunun baltalarla yok edilmesiyle başlar. Doğaya yönelik bu kıyım, anlatıcının geçmişe duyduğu özlem ve hayal kırıklığıyla iç içe geçer.
• Çözüm, anlatıcının karşılaştığı bağcının verdiği yanıtla gelir: Tüm o zarif ağaçlar, sadece iki yüz elli kuruş karşılığında satılmıştır. Bu sonuç, insanın duyarlığına ve estetik anlayışına karşı gelişen kaba ticari aklın galibiyetini simgeler.

Genel olarak değerlendirildiğinde, Küçük Şeyler’de olay örgüleri basit görünse de, karakterlerin yaşadığı içsel dönüşüm ve farkındalıklar sayesinde metinler derinleşir. Yazar, olaylardan çok, olayların birey üzerindeki etkisini anlatmaya yönelmiştir. Her çözüm, bir duygunun ya da düşüncenin değişimiyle sonuçlanır; bu da hikâyelere düşünsel bir katman kazandırır.

Anlatıcı ve Bakış Açısı

Küçük Şeyler adlı eserde Samipaşazade Sezai, modern hikâye anlatıcılığının temellerini atan bilinçli bir tercihle, klasik meddah anlatımından uzaklaşır. Yazar, hikâyelerinde çoğunlukla üçüncü tekil kişi anlatıcıyı kullanır. Ancak bu anlatıcı, olaylara dışarıdan bakan nötr bir gözlemciden ibaret değildir. Yeri geldiğinde karakterlerin iç dünyasına girer, onların duygu durumlarını aktarır ve okuyucunun empati kurmasını sağlar. Bu yönüyle anlatıcı, yarı tanrısal bir ilahi bakış açısıyla iç çözümlemelere alan açar.

“Hiç” Hikâyesinde Anlatıcı

Bu hikâyede üçüncü kişi anlatıcı, genç adamın yaşadığı ruhsal gelgitleri ayrıntılı biçimde yansıtır. Anlatıcı, genç adamın yoksullukla baş etme çabasını ve aşk karşısındaki duygusal kırılmalarını okura aktarmakla kalmaz; aynı zamanda onun düşünce dünyasına nüfuz eder. Burada kullanılan bakış açısı, iç monolog ve bilinç çözümlemeleriyle desteklenir. Bu sayede karakterin “tebessüm” karşısında yaşadığı yanılsama ve hayal kırıklığı çok daha güçlü hissedilir.

“Kediler” Hikâyesinde Anlatıcı

Bu hikâyede anlatıcı yine üçüncü kişidir; ancak burada gözlemci anlatıcı daha baskındır. Anlatıcı, yaşananları belli bir mizahi mesafe ile aktarır. Koca karakterinin duyguları açıkça ortaya konur ama anlatıcının dili yer yer alaycı ve ironiktir. Bu da olaylara yalnızca dramatik değil, aynı zamanda eleştirel ve hicivsel bir ton kazandırır. Anlatıcının tarafsız gibi görünse de, koca karakterine daha yakın durduğu açıktır.

“İki Yüz Elli Kuruşa Bir Asır” Hikâyesinde Anlatıcı

Bu hikâyede anlatıcı ile yazar sesi iç içe geçer. Betimlemeler, anlatıcının doğayla kurduğu duygusal bağ üzerinden yapılır. Bu durum, anlatıcının yalnızca gözlem yapan biri olmadığını, aynı zamanda duygularla yönelen bir bilinç olduğunu gösterir. Anlatıcı burada, sadece olanı anlatmaz; olan bitenin anlamını da yorumlar. Bu da bakış açısını, yalnızca dış gerçekliği değil, içsel tepkileri de yansıtan bir düzleme taşır.

Anlatımın İşlevi

Samipaşazade Sezai’nin anlatıcı tercihi, dönemin edebiyat anlayışından belirgin biçimde ayrılır. Geleneksel anlatılarda hâkim olan olay odaklılık, yerini birey merkezli bir anlatıma bırakır. Üçüncü şahıs anlatıcı, çoğu hikâyede karakterlerin zihnine girerek onların ruhsal derinliğini ortaya çıkarır. Böylece hem olay hem duygu aynı anda izlenebilir hâle gelir.

Sonuç olarak Küçük Şeyler, anlatıcı seçimi ve bakış açısı bakımından Tanzimat sonrası bireyselleşmenin ve iç dünya çözümlemelerinin ilk örneklerinden biridir. Bu yönüyle sadece bir içerik değil, aynı zamanda modern hikâye biçiminin kurucu yapısını temsil eder.

Karakter Analizi ve İç Çözümleme

Samipaşazade Sezai’nin Küçük Şeyler adlı eserinde karakterler, toplumsal rollerin dışına çıkan, duygusal yönleriyle ön plana çıkan ve iç dünyaları ayrıntılı biçimde betimlenen bireylerdir. Tanzimat’ın ilk dönem eserlerinde görülen idealize edilmiş tiplerin aksine, Sezai’nin karakterleri daha insani zaaflara, duygusal gelgitlere ve ruhsal derinliklere sahiptir. Bu da hikâyelere gerçeklik ve psikolojik yoğunluk kazandırır.

“Hiç” Hikâyesindeki Genç Adam

Hikâyenin merkezindeki genç adam, ailesinin geçimini üstlenmiş, yirmili yaşlarının başında bir bireydir. Fiziksel olarak zayıf, ruhen ise derin bir duyarlılığa sahiptir. Yoksullukla boğuşurken bir yandan da aşk gibi naif duygulara tutunur. Karakterin temel çatışması, gerçek hayatın acımasızlığı ile kurduğu hayal dünyası arasındadır. Tebessüm eden bir genç kıza duyduğu ilgiyi bir aşka dönüştürmesi, bu hayal dünyasının bir ürünüdür. Ancak sonunda farkına vardığı gerçekle birlikte yaşadığı yıkım, sadece bir aşkın değil, bütün bir varoluşsal umudun çöküşüdür.

Sezai, bu karakteri iç monologlar ve ruh çözümlemeleriyle derinleştirir. Genç adamın hayal kurarken yaşadığı coşku, ardından gelen hayal kırıklığı ve sonrasındaki içe dönüş, onu sadece bir “aşık” değil, aynı zamanda varlığını anlamlandırmaya çalışan bir birey olarak konumlandırır.

“Kediler” Hikâyesindeki Koca ve Kadın

Otuz üç yıllık evli bir adam olan koca karakteri, hayatı boyunca ihmal edilmiş duygusal ihtiyaçlarının farkına geç varan bir birey olarak çizilir. Evinin kediler tarafından istila edilmesi onun için sadece fiziksel bir rahatsızlık değil; aynı zamanda eşinden uzaklaşmanın, paylaşımın yok oluşunun ve görünmeyen bir yalnızlığın sembolüdür. Koca, sonunda evi terk eder ama ne var ki dış dünya, aradığı huzuru vermez. Dönüşünde karısının kayıtsızlığı ile karşılaşır. Bu durum, onun hem içsel yalnızlığını hem de ev içindeki “yabancı” konumunu ortaya koyar.

Kadın karakter ise daha edilgen bir yapıdadır. Ancak kedilere duyduğu bağlılık, onun da duygusal tatminini evcil hayvanlar üzerinden sağladığını gösterir. Eşinin fark edemediği bu bağ, kadının kendi dünyasını kurduğunu ama bunu açıkça ifade etmediğini gösterir. Karı-koca arasındaki iletişimsizlik, bu karakterlerin iç dünyalarında derin çatlaklar yarattığını hissettirir.

“İki Yüz Elli Kuruşa Bir Asır”da Anlatıcı

Bu hikâyede belirgin bir karakter değil, anlatıcının gözlemleri ön plandadır. Ancak anlatıcı bir anlamda duygusal bir karakter gibi konumlanır. Çamlıca’daki doğa ile kurduğu bağ, onun doğaya karşı romantik ve hassas bir yaklaşım içinde olduğunu gösterir. Doğal güzelliklerin yok edilmesine duyduğu üzüntü, bu karakterin içsel çatışmasını belirginleştirir: Estetik değerler ile maddi çıkarlar arasındaki uçurum. Burada doğaya karşı gösterilen vefasızlık, karakterin bir medeniyet eleştirisi üretmesine neden olur. Bu anlatıcı, klasik anlamda bir “kahraman” değildir; ama modern bireyin doğa ve kültür karşısındaki yıkım duygusunu temsil eder.

Genel olarak değerlendirildiğinde, Küçük Şeyler’deki karakterler dışa değil, içe dönük yapıdadır. Her biri, yaşadığı küçük olaylar aracılığıyla büyük anlamlar üretir. Yazarın kullandığı bilinç akışı, iç monolog, iç konuşma gibi teknikler, bu karakterlerin psikolojik çözümlemelerini derinleştirir. Böylece okuyucu, karakterlerin yalnızca ne yaptığını değil, neden yaptığını da anlayabilir hâle gelir.

Mekân ve Zaman

Samipaşazade Sezai’nin Küçük Şeyler adlı eserinde mekân ve zaman unsurları, olayların çerçevesini belirlemekten öte, karakterlerin ruh hâlini yansıtan estetik unsurlar olarak işlev görür. Sezai, dönemin edebiyat anlayışının ilerisinde bir duyarlılıkla mekânı psikolojik bir arka plan olarak kurgular. Zaman ise doğrusal bir akıştan çok, olayların duygusal yoğunluğuna göre biçimlenen öznel bir boyutta ilerler.

Mekânın İşlevi

Eserdeki hikâyeler, genellikle İstanbul’un farklı semtlerinde geçer: Boğaziçi, Büyükada, Aksaray, Beyoğlu, Çamlıca… Bu semtler yalnızca coğrafi konumlarıyla değil, taşıdıkları kültürel ve duygusal anlamlarla da ön plana çıkar. Örneğin:

• “Hiç” hikâyesinde Boğaziçi, hem fiziksel bir güzellik hem de hayal kurma zemini olarak yer alır. Gencin ruhunda uyanan aşk hissi, doğayla iç içe geçen bir anlatımla verilmiştir. Sahil, vapur, sabah ışığı ve tebessüm eden kızın silueti, bir rüya atmosferi oluşturur.
• “Kediler” hikâyesinde evin içi, karı-koca arasındaki duygusal mesafenin aynasıdır. Kedilerin işgal ettiği ev, adam için artık ait olamadığı bir mekâna dönüşür. Ev, “yuva” olmaktan çıkar; bir tür duygusal dışlanmışlık mekânı hâline gelir.
• “İki Yüz Elli Kuruşa Bir Asır” hikâyesinde Çamlıca’daki bir koru, doğayla kurulan estetik ve duygusal bağın temsilcisidir. Ancak bu mekân, zamanla yok olur ve yerini yoksul, tozlu, kokmuş bir manzaraya bırakır. Buradaki doğa tahribatı, insan ruhundaki çözülmeyi de temsil eder.

Sezai’nin mekân algısı Batılı realistlerle benzerlik taşır; fakat mekânı yalnızca fiziksel değil, şairane bir ruh hâliyle işler. Bu da mekânların durağan değil, değişken ve anlatıya göre dönüşen bir yapıda olduğunu gösterir.

Zaman Kullanımı

Küçük Şeyler’de zaman çoğu zaman belirsiz veya kişisel algıya göre değişen bir şekilde ilerler. Örneğin bir hikâye birkaç saatlik bir sürede geçse de, karakterin iç dünyasındaki yoğunluk bu kısa süreye derinlik katar. Sezai’nin zaman algısı, modern anlatıların temelini oluşturacak niteliktedir:

• “Hiç”te birkaç gün süren karşılaşmalar, karakterin zihninde büyük anlamlara dönüşür. Zaman burada hayal ve beklentiyle genişleyen bir yapıdadır.
• “Kediler”de yıllar süren bir evliliğin içten içe çözülüşü, yalnızca birkaç saatlik bir olayla ortaya serilir. Olayın fiziksel süresi kısa olsa da, duygusal zaman oldukça yoğundur.
• “İki Yüz Elli Kuruşa Bir Asır”da ise geçmişle şimdi arasında sürekli bir karşılaştırma yapılır. Yazar, çocuklukta tanık olduğu bir korunun yok oluşunu anlatırken zaman çizgisel değil, hatıralar üzerinden döngüsel olarak kurgulanır.

Sonuç olarak Küçük Şeyler’de mekân ve zaman, klasik kurgu öğeleri olmaktan çıkarak, karakterlerin iç dünyasıyla bütünleşen estetik araçlara dönüşür. Sezai, bu yönüyle sadece bir hikâye anlatıcısı değil, aynı zamanda bireyin ruhunu çevresiyle birlikte işleyen bir iç mimar gibi davranır.

Anlatım Teknikleri ve Dil‑Üslup

Samipaşazade Sezai, Küçük Şeyler adlı eserinde dönemin alışılmış anlatım kalıplarını aşarak modern hikâyeciliğin temellerini atar. Onun anlatım biçimi, yalnızca olay aktarmaya değil; olayın arkasındaki duygu ve düşünceyi sezdirerek vermeye yöneliktir. Bu nedenle kullandığı teknikler, duyarlılığa dayalı bir anlatım estetiği oluşturur. Sezai’nin dili ise süslü ama yapay olmaktan uzaktır. Cümle yapıları ahenkli, anlam derinliği yüksek, duygusal geçişlerle örülmüş bir karakter taşır.

Anlatım Teknikleri

1. Betimleme ve Tasvir
   • Eserde özellikle mekânlar, doğa manzaraları ve duygusal atmosferler ayrıntılı betimlemelerle işlenmiştir.
   • “İki Yüz Elli Kuruşa Bir Asır” hikâyesinde Çamlıca’daki ağaçların renkleri, kuşların sesi, toprağın kokusu gibi ayrıntılarla okur adeta bir tabloya çekilir.
   • Bu betimlemeler yalnızca görsel değil; işitsel, dokunsal ve duygusal çağrışımlar da içerir. Böylece çok katmanlı bir atmosfer oluşur.
2. İç Konuşma ve Bilinç Akışı
   • “Hiç” hikâyesinde genç adamın hayallerinden yıkımına kadar geçen süreç, iç konuşmalarla derinleştirilmiştir.
   • Bu teknik, karakterin psikolojik çözümlemesini görünür kılar. Okuyucu, anlatıcının zihnine doğrudan erişir.
   • Olaylar kadar düşünceler de anlatının merkezine alınır; hatta bazı hikâyelerde dış olaydan çok iç gözlem belirleyicidir.
3. İroni ve Hiciv
   • “Kediler” hikâyesinde özellikle mizahi bir ironi hâkimdir. Koca karakterinin dramatik yalnızlığı anlatılırken, kedilere karşı açtığı mücadele karikatürize edilir.
   • Karısının, “Sen memnun ol ki ben kedileri seviyorum. Ya herifleri sevseydim?” şeklindeki repliği, eserin hiciv gücünü ortaya koyar.
   • Sezai, mizahı doğrudan bir gülme aracı olarak değil, eleştirel bir bakış açısı oluşturmak için kullanır.
4. Motif ve Sembol Kullanımı
   • Gülümseme (tebessüm), ev, kedi, ağaç, vapur gibi nesneler tekrar tekrar kullanılarak birer anlam motifine dönüşür.
   • “Hiç”teki tebessüm, sevgi yanılsamasının; “Kediler”deki ev, iç dünyadaki yalnızlığın; “İki Yüz Elli Kuruşa Bir Asır”daki koru, yitirilen değerlerin sembolüdür.
5. Geriye Dönüş (Flashback)
   • Bazı hikâyelerde anlatıcı geçmişe dönerek yaşadığı ya da gözlemlediği olayları aktarır. Bu teknik, özellikle duygusal yoğunluğu artırmak ve zamansal geçişi sağlamak için kullanılır.

Dil ve Üslup

• Samipaşazade Sezai’nin dili, dönemine göre oldukça akıcı ve doğaldır. Ağdalı Osmanlıca yapılar yerine, duyguya odaklı ve sezgisel bir anlatım tercih eder.
• Cümleler zaman zaman uzun ve tasvir yüklüdür; ancak bu uzunluk, anlamı ağırlaştırmaz, aksine metne bir şiirsellik ve melodi katar.
• Üslubu aynı zamanda inceliklidir; doğrudan öğretici değildir, ama satır aralarında sezdirerek düşündürür.
• Özellikle doğa betimlemelerinde ve duygusal çözümlemelerde dil, edebiyatın bir resim ya da müzik gibi işlevsel hâle geldiği bir seviyeye ulaşır.

Sonuç olarak Küçük Şeyler, anlatım teknikleri ve dili bakımından sadece Tanzimat döneminin değil, bütün Türk hikâeciliğinin öncül metinlerinden biridir. Sezai, hikâyeyi kuru bir olay aktarımından çıkararak, içsel derinliği olan estetik bir anlatı biçimine dönüştürmeyi başarmıştır.

Sonuç

Samipaşazade Sezai’nin Küçük Şeyler adlı eseri, Türk edebiyatında modern anlamda hikâye türünün başlangıç noktalarından biridir. Eserin en belirgin özelliği, gündelik ve küçük görünen olaylar üzerinden bireyin iç dünyasını açımlayan bir anlatı kurmasıdır. Yazar, “ne anlatıldığı değil, nasıl anlatıldığı önemlidir” düşüncesiyle biçimsel anlatımı derinleştirmiş; bireysel duygularla toplumsal dönüşümleri aynı potada eriten kısa hikâyeler ortaya koymuştur.

Eserdeki her hikâye, sıradan bir olay gibi başlar; ancak kısa sürede bireyin psikolojisine, çevresiyle olan ilişkisine ve yaşadığı kırılmalara dair çok katmanlı bir sorgulamaya dönüşür. “Hiç” adlı hikâyede aşk ve yanılsama, “Kediler”de ev içi yabancılaşma, “İki Yüz Elli Kuruşa Bir Asır”da ise doğa ve insan ilişkisi üzerinden kurulan temalar; hem bireysel hem de evrensel düzeyde derinlik kazanır.

Yazarın ustaca kullandığı anlatım teknikleri –özellikle iç konuşma, betimleme, motif ve ironi– anlatıyı yalnızca bir edebî ürün olmaktan çıkarır; düşünsel bir deneyime dönüştürür. Mekânlar birer ruh hâline, zaman ise karakterin iç dünyasına göre şekillenen bir olguya dönüşür.

Samipaşazade Sezai, bireyi merkeze alarak Tanzimat’ın ahlâkçı, öğretici ve çoğu zaman dış dünyaya odaklanan anlatı geleneğinden ayrılmış; böylece Servet-i Fünun ve hatta Cumhuriyet dönemi yazarlarını etkileyecek özgün bir anlatı biçimi geliştirmiştir.

Küçük Şeyler, edebiyata ilgi duyan her okura hitap edecek bir yapıttır. Gerek dili gerek psikolojik çözümlemeleri sayesinde, her okunuşta yeni anlam katmanları sunar. Edebi derinliği, biçimsel sadeliği ve insani duyarlılığıyla bu eser, yalnızca Tanzimat’ın değil, bütün Türk hikâyeciliğinin temel taşlarından biri olarak değerlendirilmeyi hak eder.