İbrahim Efendi Konağı Roman İncelemesi – Samiha Ayverdi’nin İstanbul Tasviri

Tanıtım / Kimlik Bilgileri

Romanın Adı: İbrahim Efendi Konağı
Yazarı: Samiha Ayverdi
Yayınevi: İstanbul Fetih Cemiyeti Yayınları
Basım Yılı: 1979
Baskı Sayısı: 11. Baskı
Sayfa Sayısı: 397

Samiha Ayverdi, Türk edebiyatının 20. yüzyılda yetiştirdiği en özgün isimlerden biridir. 1905 yılında İstanbul’da doğmuş, klasik Osmanlı terbiyesiyle büyümüş, Galatasaray Lisesi’nde ve daha sonra Darülfünun Edebiyat Fakültesi’nde eğitim almıştır. Ken’an Rifâî’nin müridesi olarak tasavvufa yönelmiş; bu yöneliş tüm yazın hayatını derinden etkilemiştir. Ayverdi’nin romanları, tarihsel bilinci, kültürel devamlılığı ve tasavvufî estetiği bir araya getirir.

Edebiyata 1938 yılında yayımladığı Aşk Budur adlı romanla adım atmıştır. Zamanla tarihî-mistik anlatım tarzını geliştirerek kendi sesini bulmuştur. İstanbul Geceleri, Mâbette Bir Gece, Mesihpaşa İmamı ve İbrahim Efendi Konağı, bu dönemdeki güçlü eserlerindendir. 20’den fazla kitaba imza atan yazar, aynı zamanda İstanbul Fetih Cemiyeti ve Kubbealtı Akademisi gibi kurumların da kurucuları arasında yer almıştır.

Ayverdi’nin edebiyatı, bireysel hikâyelerle birlikte toplumsal ve tarihî sorulara da odaklanır. Onun metinlerinde görülen en temel kaygı, Osmanlı sonrası Türkiye’de yaşanan değer yitimidir. Bu nedenle romanları çoğunlukla modernleşmenin yüzeysel yönlerini eleştiren ve geçmişin ahlaki kodlarını savunan bir çizgide ilerler.

İbrahim Efendi Konağı bu anlayışın olgun bir ürünüdür. Eserde, bir konağın ve konakla birlikte bir zihniyetin çöküşü anlatılır. Ancak bu çöküş sadece bir evin değil; bir kültürün, bir terbiyenin ve bir hayat biçiminin dağılmasıdır. Romanın odağında bireyler olsa da, anlatının arka planında büyük bir medeniyetin izleri vardır.

Giriş (Tez / Çözümleme Amacı)

Bir medeniyetin çöküşü, çoğu zaman gürültüyle değil; sessiz bir dağılmayla gerçekleşir. İbrahim Efendi Konağı, işte bu sessiz çöküşün romanıdır. Samiha Ayverdi, geçmişin görkemli hayat tarzını bir konak üzerinden anlatırken, aslında bir toplumun hafızasını, ruhunu ve estetik duyuşunu kaybetmesini gözler önüne serer.

Roman, yüzeyde bir aile yapısının çözülüşünü konu alıyor gibi görünür. Ancak metnin alt katmanları, çok daha derin bir kültürel ve düşünsel çözülmeyi işaret eder. İbrahim Efendi karakteri, sadece bir baba figürü değildir. O, Osmanlı geleneğinin, tasavvufî terbiyenin ve insani ölçülerin somutlaştığı bir merkezdir. Onun ölümüyle birlikte yalnızca bir nesil değil, bir değerler sistemi de tarihe karışır.

Bu incelemede, İbrahim Efendi Konağı romanı, “medeniyetin çözülüşü” temasına odaklanılarak çözümlenecektir. Romanın olay örgüsünden karakterlerine, anlatım tekniklerinden mekân kullanımına kadar her unsur, bu temanın nasıl işlendiğini ortaya koymak amacıyla değerlendirilecektir.

Ayrıca romanın dili, anlatıcı seçimi ve yapısal kurgusu da bu çözülüşün hem estetik hem düşünsel yansımaları bakımından yorumlanacaktır. Ayverdi’nin gelenek ile modern arasındaki geçişe dair yaklaşımı, karakterler aracılığıyla nasıl temsil edilir? Konak mekânı neden bu kadar belirleyici bir simgeye dönüşür? Bu ve benzeri sorular, incelemenin yönünü belirleyecektir.

Olay Örgüsü ve Kurgusal Yapı

İİbrahim Efendi Konağı, klasik bir roman yapısından uzak durur. Olaylardan çok, atmosferin ve zihniyetin anlatıldığı bir yapı sunar. Ancak bu yapı dağınık değildir. Bilinçli olarak parçalanmış bir zaman kurgusu, geçmişle şimdi arasında gidip gelen bir anlatı çizgisi vardır.

Romanın serim bölümünde, İbrahim Efendi ve konağın hâlihazırdaki düzeni anlatılır. Bu bölüm, hem karakterin değer dünyasını hem de mekânın kültürel işlevini gözler önüne serer. Konağın işleyişi, misafir kabulünden sofra düzenine kadar birçok detayla sunulur. Bu düzen, bir hayat tarzının temsilidir.

Düğüm aşaması, İbrahim Efendi’nin vefatıyla başlar. Onun ölümüyle birlikte ailedeki çözülme görünür hâle gelir. Evlatlar arasında miras kavgası başlar. Aile bireyleri farklı yönlere savrulur. Özellikle İrfan Bey gibi karakterler aracılığıyla yeni hayat tarzlarının, Batı’ya öykünen yaşam biçimlerinin boşluğu işlenir. Konağın içindeki hiyerarşi, saygı ve ölçü duygusu hızla çözülür.

Romanın çözüm kısmında ise sessizlik hâkimdir. Konak artık yalnızca fiziksel bir yapı olarak vardır. Manevî değerini ve işlevini kaybetmiştir. Aile dağılmış, insanlar yabancılaşmış, mekân anlamını yitirmiştir. Bu son hâl, büyük bir medeniyetin yok oluşunu simgeler.

Doruk noktası belirli bir fiziksel olayla değil; anlamsal bir kırılmayla yaşanır. İbrahim Efendi’nin vefat ettiği andan itibaren anlatı giderek çözülür. Ayverdi, bu yapıyı bilinçli biçimde inşa eder. Çünkü romanın hedefi, okura heyecanlı bir olay dizisi sunmak değil; bir değer dünyasının nasıl yok olduğunu hissettirmektir.

Bu yapı, romanın biçimsel yönünü güçlendirir. Geçmişe dair parçalı anlatımlar, hafıza temelli bir okuma sunar. Anlatıcı, hatırladıkça okuyucuya yeni bir pencere açar. Bu da romanı sadece anlatılanların değil, anlatılma biçiminin de metinsel bir işlev taşıdığı özel bir yapı hâline getirir.

Karakterler ve Karakter Gelişimi

İbrahim Efendi Konağı romanı, güçlü karakter kurgusuyla dikkat çeker. Her karakter, yalnızca bireysel özellikleriyle değil; aynı zamanda temsil ettikleri değerler sistemiyle öne çıkar. Bu karakterler aracılığıyla yazar, kültürel çözülmenin farklı veçhelerini görünür kılar.

İbrahim Efendi

Romanın merkezindeki figür olan İbrahim Efendi, klasik Osmanlı terbiyesiyle yetişmiş, görgülü, ölçülü ve adaletli bir aile reisidir. Onun şahsında yalnızca bir baba ya da eş değil; bir zihniyet, bir medeniyet ve bir estetik anlayış temsil edilir. Konağın işleyişinden, çalışanların konumuna kadar her şey onun kontrolündedir. Ancak bu kontrol, baskıcı değil; yönlendirici ve dengelidir. İbrahim Efendi’nin ölümüyle birlikte başlayan çözülme süreci, bu karakterin romana hâkimiyetini daha da belirgin hâle getirir. Çünkü yokluğu, düzenin çözülmesine neden olur.

Nuriye Hanım

İbrahim Efendi’nin eşi olan Nuriye Hanım, daha çok geleneksel kadın rolünü üstlenir. Sessiz, sabırlı ve tevekkül sahibi bir karakterdir. Roman boyunca aktif bir dönüşüm geçirmese de, onun duruşu; kadınların geçmişteki aile içi konumlarını ve dayanıklılıklarını simgeler.

İrfan Bey

İrfan Bey, modernleşmenin yüzeysel boyutunu temsil eden karakterlerden biridir. Eğitimli ama derinliksizdir. Babasının temsil ettiği değerleri anlamaktan uzaktır. Batılı yaşam tarzına öykünür; ancak bu öykünme bir kültür değişimi değil, sadece şekilci bir taklittir. İrfan Bey’in kişisel çözülüşü, aynı zamanda toplumun entelektüel boşluğunu da yansıtır.

Cemile ve Hasan

Bu iki karakter, ailedeki genç bireyler olarak karşımıza çıkar. Özellikle Cemile, geçmiş ile bugün arasında sıkışmış bir kimliğin temsilcisidir. Geleneksel değerlerle büyümüştür; ancak yeni hayat tarzına adapte olmakta zorlanır. Hasan ise, sessizliğiyle toplumun edilgen bireylerine ayna tutar.

Hafize Kalfa

Konakta çalışanlardan biri olan Hafize Kalfa, konağın düzenini ayakta tutmaya çalışan karakterdir. Geleneksel sadakati, sorumluluğu ve bağlılığı temsil eder. Yeni kuşaklarla yaşadığı çatışmalar, yalnızca hizmetli-efendi ilişkisi değil; aynı zamanda zihniyetler arası uçurumun göstergesidir.

Diğer Yardımcı Karakterler

Selim Bey gibi karakterler, çıkarcılığı ve fırsatçılığı ile ön plana çıkar. Bu tipler aracılığıyla yazar, sadece kültürel değil, ahlaki yozlaşmanın da portresini çizer. Her karakter, romana bir katman ekler; sadece olayların değil, fikirlerin taşıyıcısı olur.

Roman boyunca karakterlerin gelişimi, geleneksel değerlerle kurdukları ilişkiye göre şekillenir. Bazıları bu değerlere tutunmaya çalışırken, bazıları onlardan hızla uzaklaşır. Bu farklılıklar, eserin tematik derinliğini güçlendirir.

Tema ve Çatışma Analizi

İbrahim Efendi Konağı romanının merkezinde, bir medeniyetin çözülüşü teması yer alır. Bu tema, yalnızca bir aile yapısının dağılmasıyla değil; dilde, estetikte, ilişkilerde ve yaşam biçimlerinde yaşanan derin dönüşümle bütünlüklü biçimde işlenir. Ayverdi, bu çözülüşü bir yıkım olarak değil; bir kayıp ve yok oluş süreci olarak anlatır. Bu yaklaşım romanı, yalnızca nostaljik bir anlatıdan çıkarıp kültürel bir eleştiriye dönüştürür.

Ana çatışma, gelenek ile modernleşme arasındadır. İbrahim Efendi’nin temsil ettiği dünya; görgüye, ahlaka ve estetiğe dayalı bir değerler sistemine sahiptir. Ancak onun vefatından sonra bu sistem, çocukları ve çevresi tarafından sürdürülemez. Yeni nesil, Batılılaşmayı yalnızca biçimsel unsurlar üzerinden kavramakta; köksüz, taklitçi ve yabancılaşmış bir yaşam biçimini benimsemektedir. Bu durum, aile içindeki ilişkilerde bozulmalara ve bireylerin kendi kimliklerini kaybetmelerine yol açar.

İkinci temel çatışma, bireysel ahlâk ile toplumsal yozlaşma arasında yaşanır. Roman boyunca saygı, sadakat, sorumluluk gibi değerler; yerini bencillik, gösteriş ve yüzeyselliğe bırakır. Özellikle miras tartışmaları, evliliğe bakış, kadın-erkek ilişkileri gibi örnekler üzerinden bu çatışmalar somutlaştırılır. Karakterler arasındaki çatışmalar, daha büyük bir zihniyet ayrışmasının yansımalarıdır.

Tema, aynı zamanda zaman ve hafıza bağlamında da kurulur. Romanın anlatı tekniği, geçmişe yapılan sürekli geri dönüşlerle bu temayı pekiştirir. Anlatıcı, bir hatırayı ya da eşyayı anlatırken yalnızca o anı değil; ona eşlik eden değerleri, alışkanlıkları ve duygusal hafızayı da gün yüzüne çıkarır. Bu yönüyle zaman, sadece bir olay örgüsü değil; bir anlam katmanıdır.

Semboller de temanın işlenmesinde önemli rol oynar. Ayna, merdiven, boş odalar gibi tekrar eden ögeler; geçmişin izlerini taşıyan, ancak artık işlevini yitirmiş unsurlar olarak belirir. Bu imgeler, yalnızca estetik değil; tematik bir derinlik de sunar.

Ayverdi’nin işlediği tema, bireysel bir kaygıdan öte, toplumsal bir dönüşümün değerlendirmesidir. Roman, modernleşmenin teknik ve kültürel boyutları arasında yaşanan dengesizlikleri gözler önüne serer. Bu sayede okuru yalnızca edebî bir yolculuğa değil; kültürel bir yüzleşmeye de davet eder.

Dil, Üslup ve Anlatım Teknikleri

Samiha Ayverdi’nin anlatım dili, yalnızca estetik değil; aynı zamanda ideolojik bir tercihin yansımasıdır. İbrahim Efendi Konağı’nda kullandığı dil, geçmişin ahlâkî ve kültürel değerlerini taşıyan bir anlatım aracıdır. Ayverdi, diliyle yalnızca hikâye anlatmaz; bir dünyayı yeniden kurar.

Romanın dili sade, anlaşılır ve duygusal yoğunluğu yüksek bir yapıya sahiptir. Cümleler ölçülüdür; süsleme amaçlı uzatılmaz. Ancak bu sadelik, yüzeysellik doğurmaz. Aksine, derinlikli ve yoğun anlamlar barındırır. Osmanlı Türkçesi’nden gelen kelimelere metin boyunca sıkça yer verilir. Bu tercih, yalnızca bir nostalji değil; kültürel sürekliliği vurgulayan bilinçli bir tercihtir.

Anlatımda yoğun biçimde betimleme tekniği kullanılır. Özellikle konağın iç yapısı, odaların düzeni, eşyaların konumu ve renkleri ayrıntılı biçimde verilir. Bu betimlemeler, sadece görselliğe katkı sağlamaz; aynı zamanda bir değerler sisteminin izdüşümünü sunar. Örneğin, konaktaki bir aynanın duruşu ya da bir sedirin kumaşı bile geçmişin estetik anlayışına işaret eder.

Anlatıcı, üçüncü tekil şahıs bakış açısıyla konuşur; ancak bu anlatıcı yalnızca gözlemleyen bir ses değildir. Zaman zaman yorum yapar, yargılar ortaya koyar, okuyucuyla konuşur. Bu anlatıcı tavrı, eseri yalnızca edebî değil; düşünsel bir düzlemde de konumlandırır.

Romanın kurgusal yapısı, zaman içinde geri dönüşler üzerine kuruludur. Anlatım düz bir çizgide ilerlemez. Hafızanın çağrışımları, olayların ve mekânların yeniden hatırlanması, anlatının akışını belirler. Bu yönüyle anlatı, hatırlama ve unutma üzerine kurulu bir yapı kazanır.

Ayrıca eserde leitmotiv olarak kullanılan imgeler vardır. Örneğin, sık sık geçen ayna motifi, hem kişisel yüzleşmeleri hem de toplumun kendine yabancılaşmasını sembolize eder. Benzer biçimde sessizleşen odalar, unutulan eşyalar, işlevini yitiren mekânlar da tematik bütünlüğü destekleyen anlatım unsurlarıdır.

Yazar zaman zaman duygu içeren iç monologlara da yer verir. Bu monologlar, özellikle Cemile ve Hasan gibi karakterlerin iç dünyasını açığa çıkarır. Bu teknik sayesinde karakterler daha insani ve katmanlı hâle gelir.

Sonuç olarak Ayverdi’nin dili; zarif, tutarlı ve derinliklidir. Anlatım teknikleriyle kurduğu yapı, romanın tematik ve ideolojik içeriğiyle bütünlük oluşturur. Bu da eserin edebî değerini daha da artırır.

Mekân ve Zaman

İbrahim Efendi Konağı, mekânın yalnızca bir fon değil, bir anlatı ögesi olarak da işlev gördüğü nadir romanlardandır. Samiha Ayverdi, mekânı sadece fiziksel bir ortam değil; geçmişin değerlerini, estetik anlayışını ve toplumsal yapıyı taşıyan bir hafıza alanı olarak kurgular.

Romanın temel mekânı olan konak, başlı başına bir karakter gibi davranır. Merdivenlerinden salonlarına, aynalarından halılarına kadar her ayrıntı geçmişin zarafetini temsil eder. Konağın düzeni, yaşam biçimini şekillendiren değerleri simgeler. Misafir ağırlama biçimi, yemek düzeni, kadın-erkek ilişkileri ve hizmetlilerle kurulan hiyerarşi; tümüyle bu mekânın dokusuna sinmiştir.

Zaman içinde bu mekân dönüşür, sessizleşir, anlamını yitirir. Evin odaları boşalır, eşyalara artık kimse dokunmaz. Mekânın fiziksel değişimi, toplumun zihinsel değişimiyle eşzamanlı ilerler. Bu dönüşüm, geçmişin kadife tonlarını yitirip bugünün sığlığına terk edilen bir estetik algıyı açığa çıkarır. Konak bu haliyle, hem bir uygarlığın taşıyıcısı hem de o uygarlığın yıkılışının tanığıdır.

Roman yalnızca bir mekâna değil, zamanın parçalı kullanımına da yaslanır. Anlatı kronolojik biçimde ilerlemez. Geriye dönüşlerle zenginleşen yapı, hatıraların ve çağrışımların etkisiyle şekillenir. Bu durum, anlatımın akışkan ve çok katmanlı bir hale gelmesini sağlar. Anlatıcı, kimi zaman geçmişte yaşanan bir olayı bugünün gözünden aktarır; kimi zaman bugünkü yıkımı geçmişin ihtişamı üzerinden anlamlandırır.

Zamanın kullanımı bu bağlamda lineer değil, döngüseldir. Zihnin dolaşımıyla örülmüş zaman yapısı, okurun yalnızca olayları değil; olayların arkasındaki anlamları da fark etmesini sağlar. Geçmiş ile bugün arasındaki geçişler, kültürel hafızayı diri tutmanın bir aracı hâline gelir.

Sonuç olarak romanda mekân ve zaman, birbirine paralel biçimde çözülür. Konak nasıl ki zamanla işlevsizleşip anlamını yitiriyorsa; anlatı da zamanla değerlerin nasıl silindiğini gösterir. Bu nedenle İbrahim Efendi Konağı, yalnızca geçmişin anlatıldığı bir roman değil; mekânın ve zamanın insan zihninde ve kültüründe nasıl yer tuttuğunu gösteren bir anlatıdır.

Anlam ve Yorum / Zihniyet Bağlamı

İbrahim Efendi Konağı, yalnızca bireysel hayatların anlatıldığı bir roman değildir. Samiha Ayverdi, bu eseri aracılığıyla bir medeniyetin değerler sistemini sorgular ve modernleşme süreciyle birlikte yaşanan zihinsel dönüşümü mercek altına alır. Roman, bir kültürün hem estetik hem de ahlâkî açıdan nasıl aşındığını gözler önüne serer.

Ayverdi’nin zihniyeti, açık biçimde gelenek merkezli bir duruş sergiler. Ancak bu gelenekçilik, yalnızca geçmişe övgü değil; bir anlam arayışı ve kimlik muhasebesi olarak anlaşılmalıdır. Ona göre modernleşme, teknik ilerlemeyi değil; ruhi ve kültürel yozlaşmayı da beraberinde getirmiştir. İbrahim Efendi’nin temsil ettiği düzen, yalnızca kişisel bir hayat anlayışı değil; aynı zamanda bir toplumun etik, estetik ve dini değerlerinin bütünü olarak düşünülmelidir.

Roman, özellikle Tanzimat’tan Cumhuriyet’e uzanan dönemdeki kültürel kırılmalara odaklanır. Yazar, bu geçişi bir “aydınlanma” olarak değil; daha çok bir “kopuş” olarak görür. Geleneksel ilişkilerdeki nezaket, edep ve ölçülülük; yeni yaşam biçiminde yerini bireycilik, hırs ve saygısızlığa bırakır. Ayverdi, bu dönüşümü yalnızca sosyolojik değil; ontolojik bir kayıp olarak ele alır.

Anlatı boyunca toplumsal eleştiri, karakterler üzerinden somutlaştırılır. İrfan Bey gibi karakterler, yüzeysel Batılılaşmayı temsil ederken; Hafize Kalfa ve İbrahim Efendi gibi figürler geçmişin direncini taşır. Bu karşıtlık, birey düzeyinde görünen bir çatışma gibi dursa da, aslında toplumsal zihniyetler arasındaki büyük bir gerilimi yansıtır.

Eserin ideolojik yönü, tasavvufî dünya görüşüyle de beslenir. Ayverdi’nin düşünce yapısında insana bakış, yalnızca dış görünüşle sınırlı değildir. İnsan; ruhuyla, terbiyesiyle, ölçüsüyle anlam kazanır. Konaktaki yaşam biçimi, bu anlayışın fiziki bir yansımasıdır. Modern yaşamın bu boyutları yadsıması, karakterlerin ve mekânların yavaşça çökmesine neden olur.

İbrahim Efendi Konağı, bireylerin içsel dönüşümünü değil, bir toplumun zihinsel çözülüşünü konu alır. Samiha Ayverdi, konağı sadece mekânsal bir alan değil; Osmanlı medeniyetinin ahlaki ve estetik ilkelerle kurduğu bir düzenin somut temsili olarak işler. Bu bakış açısı, romanı sıradan bir tarihsel anlatının ötesine taşır. Ayverdi’nin metin boyunca sergilediği değer hassasiyeti ve kültürel duruş, eserin yalnızca kurgusal değil, ideolojik ve sosyolojik bir belge işlevi görmesini sağlar.
Bu yönüyle romanın tarihî kimliği ve sembolik katmanları üzerine yapılan akademik değerlendirmeler, eserin zihniyet yapısını anlamak açısından son derece işlevseldir.

Roman, bu yönleriyle yalnızca bir anlatı değil; zihinsel ve kültürel bir yüzleşme çağrısıdır. Okuyucuya geçmişi hatırlatmakla kalmaz; onu bugünkü değerleri sorgulamaya davet eder. Samiha Ayverdi’nin kaleminde geçmiş, bir özlem değil; bir öğreti, bir uyarı ve bir çağrıdır.

Değerlendirme ve Sonuç

İbrahim Efendi Konağı, Samiha Ayverdi’nin hem edebî hem de düşünsel birikimini yansıttığı, çok katmanlı bir anlatıdır. Roman, bireysel bir aile hikâyesi gibi başlasa da, hızla toplumsal ve kültürel düzleme taşınır. Ayverdi, bir konağın sessiz çöküşü üzerinden bir medeniyetin kaybını anlatır. Bu anlatım sade, duru ve duygusal yoğunluğu yüksek bir üslupla gerçekleştirilir.

Romanın en güçlü yönlerinden biri, mekânın bir karakter gibi kullanılmasıdır. Konak, yalnızca bir yaşama alanı değil; bir zihniyetin ve hayat tarzının taşıyıcısıdır. Ayverdi, konak aracılığıyla hem geçmişi anlatır hem de bugünü sorgular. Karakterler derinliklidir; her biri bir anlam taşır. İbrahim Efendi yalnızca bir baba değil; bir dünya görüşünün somutlaşmış hâlidir.

Dil ve anlatım yönünden roman oldukça başarılıdır. Cümleler kısa ama yoğun anlamlar barındırır. Betimlemeler yalnızca görsellik sunmaz; tematik derinliğe de katkı sağlar. Anlatıcının üçüncü kişi bakış açısıyla verdiği değerlendirmeler, eserin düşünsel boyutunu güçlendirir.

Zayıf yön olarak sayılabilecek birkaç unsurdan biri, romanın olay örgüsünde aksiyon eksikliği olabilir. Ancak bu durum, eserin bilinçli tercihiyle ilgilidir. Roman bir olaylar zincirine değil; bir kültürel iklimin anlatısına dayanır. Dolayısıyla sabırla ve dikkatle okunması gereken bir yapı sunar.

Eser, özellikle edebiyat, tarih, kültür ve toplum meselelerine ilgi duyan okuyuculara hitap eder. Gelenek-modernlik ilişkisini, aile yapısının dönüşümünü ve medeniyet perspektifini anlamaya çalışan her okur için zihin açıcı bir deneyim sunar. Modernleşmenin sadece teknik bir süreç değil; ruhsal ve ahlâkî bir dönüşüm olduğunu düşünenler için roman derinlikli bir tartışma alanı yaratır.

Sonuç olarak İbrahim Efendi Konağı, Türk edebiyatında kültürel hafızayı en iyi temsil eden eserlerden biridir. Samiha Ayverdi, bu romanıyla yalnızca bir dönemi değil; bir zihniyeti, bir duruşu ve bir özlemi dile getirir. Edebî kıymeti kadar düşünsel ağırlığı da olan bu roman, geçmişin aynasında bugünü sorgulayan her okur için özel bir metin olma niteliği taşır.