Dokuzuncu Hariciye Koğuşu Roman İncelemesi – Peyami Safa’nın Psikolojik Gerilim Yorumları

Tanıtım / Kimlik Bilgileri

Roman Künyesi

Adı: Dokuzuncu Hariciye Koğuşu
Yazarı: Peyami Safa
Yayınevi: Ötüken Neşriyat
İlk Basım Yılı: 1930 (Gazetede tefrika: 1929)
Son Baskı Bilgisi: Ötüken, ISBN: 978-975-437-048-5
Sayfa Sayısı: 136 (bazı baskılarda değişiklik gösterebilir)

Dokuzuncu Hariciye Koğuşu, Peyami Safa’nın bireysel acıyı derinlemesine işlediği en etkileyici romanlarından biridir. Otobiyografik izler taşıyan eser, yazarın gençlik yıllarında geçirdiği kemik hastalığına dayanır. Bu yönüyle roman, hem bireysel hem edebi bir tanıklık işlevi görür. Küçük yaşta yakalandığı kemik veremi (osteomyelit) sebebiyle hastanelerde geçen yıllarını edebiyat yoluyla anlamlandıran Safa, romanı ilk kez 1929 yılında Cumhuriyet gazetesinde tefrika ettirmiştir. Kitap olarak yayımlanması ise 1930’u bulur.

Yazarın Kısa Biyografisi

Peyami Safa, 2 Nisan 1899’da İstanbul’da doğmuş ve 15 Haziran 1961’de yine İstanbul’da vefat etmiştir. Babası Servet-i Fünun şairlerinden İsmail Safa’dır. Henüz iki yaşındayken babasını kaybetmiş, ekonomik zorluklar içinde büyümüştür. On yaşında sağ kolundan geçirdiği kemik veremi sebebiyle eğitim hayatı kesintiye uğramış, bu nedenle kendi kendini yetiştirmek zorunda kalmıştır.

Genç yaşta gazetecilik yapmaya başlayan Safa, Tercüman-ı Hakikat, Tasvir-i Efkar, Cumhuriyet gibi pek çok gazetede yazmıştır. Aynı zamanda Server Bedi müstear adıyla popüler polisiye romanlar da kaleme almıştır. Bununla birlikte edebiyat tarihine Matmazel Noraliya’nın Koltuğu, Fatih-Harbiye, Yalnızız gibi bireysel ve ruhsal çözümlemelerle örülü romanlarıyla damga vurmuştur.

Felsefe, psikoloji, metafizik ve doğu-batı çatışması Safa’nın düşünsel dünyasının temel taşlarıdır. Dokuzuncu Hariciye Koğuşu, bu düşünsel temaların gençlik döneminde aldığı şekli göstermesi bakımından önemlidir.

Dönemsel ve Edebi Bağlam

Dokuzuncu Hariciye Koğuşu, Cumhuriyet’in ilk on yılında yazılmış bir romandır. Bu dönem, bireyin toplumsal konumunun yeniden tanımlandığı, modernleşme sancılarının yoğunlaştığı yıllardır. Edebiyatta bireyin iç dünyasına yöneliş, özellikle Halit Ziya’dan sonra Servet-i Fünun ve Cumhuriyet kuşağında belirginleşmiştir. Peyami Safa, bu akımı hem teknik hem düşünsel düzlemde ileri taşımıştır.

Romanın 1929-1930 gibi bir dönemde yazılması, Türkiye’de modern tıbbın kurumsallaştığı, hastane ve sağlık algısının dönüşüme uğradığı yıllara denk gelir. Romanın merkezine hastalığı ve tedavi sürecini alması bu açıdan da dikkate değerdir. Koğuş, bir mekân olarak hem fiziksel hem de zihinsel bir kapanışı simgeler. Bu kapanış üzerinden roman, bireyin acı ile sınavını felsefi boyutta tartışmaya açar.

Ayrıca roman, Peyami Safa’nın ruhçu-milliyetçi düşünceye yönelmeden önceki döneminde yazılmıştır. Bu da eseri, yazarın gelişim çizgisinde ayrıcalıklı kılar.

Giriş (Tez / Çözümleme Amacı)

İnsan bedeni acıya dayanabilir; asıl yıpranan ruhudur. Dokuzuncu Hariciye Koğuşu, işte bu yıpranmayı, hem bedensel hem de duygusal katmanlarda sergileyen bir roman olarak Türk edebiyatında benzersiz bir yere sahiptir. Peyami Safa’nın 15 yaşındaki isimsiz anlatıcısı üzerinden kaleme aldığı bu metin, yalnız bir çocuğun hem fiziksel bir hastalıkla hem de anlam arayışıyla verdiği mücadeleyi gözler önüne serer.

Bu yazıda, romanın merkezinde yer alan beden ve ruh arasındaki çatışma, hastalıkla baş etme, yaşama tutunma arzusu, duygusal yalnızlık ve toplumdan soyutlanma gibi temalar çözümlemeye açılacaktır. Ayrıca yapısal olarak romanın kurgusal bütünlüğü, karakterlerin psikolojik derinliği, anlatım teknikleri ve dil özellikleri de değerlendirmeye dahil edilecektir.

Roman boyunca anlatıcının yaşadığı içsel çözülmeler, dış dünyaya karşı geliştirdiği savunma mekanizmaları ve Nüzhet’e duyduğu karmaşık duygular, okuru sıradan bir hastalık anlatısından öteye taşıyarak varoluşsal bir yüzleşmeye davet eder. Özellikle “hasta olmak” eyleminin ruhsal ve toplumsal bir mahkûmiyete dönüşmesi, Peyami Safa’nın anlatı dünyasında özgün bir biçimde şekillenir.

Bu inceleme sürecinde, romanın yapısal, tematik ve dilsel yönleri derinlemesine değerlendirilecek; aynı zamanda yazarın edebî evrenindeki yeri bağlamında romanın özgünlüğü tartışılacaktır.

Olay Örgüsü ve Kurgusal Yapı

Serim – Düğüm – Çözüm Yapısı

Dokuzuncu Hariciye Koğuşu, olay örgüsü bakımından yalın gibi görünse de duygusal yoğunluğu yüksek bir kurguyla ilerler. Roman, ismi verilmeyen anlatıcı çocuğun hastane koridorlarında geçen yaşamı ve iç dünyasındaki gelgitlerle şekillenir. Serim bölümünde okur, karakterin hastalığına, ailesine, çevresine ve özellikle annesiyle kurduğu bağı tanır. Anlatıcı, osteomyelit hastalığıyla mücadele ederken aynı zamanda ekonomik sıkıntılar ve duygusal boşluklarla da baş etmektedir.

Düğüm bölümü, doktorun çocuğa ameliyat olması gerektiğini bildirmesiyle başlar. Bu bilgi, romanın ana gerilimini oluşturur. Ameliyat, anlatıcının hem fiziksel hem ruhsal dünyasında bir dönüm noktasıdır. Özellikle bacağının kesilme ihtimali, onun hayatına yönelik tüm beklentilerini yerle bir eder. Aynı zamanda Nüzhet’e duyduğu aşk, bu dönemde yoğunlaşır ve anlatıcının içsel çatışmalarını daha da derinleştirir. Hastalık ve aşk, birer yük gibi karakterin omuzlarında birleşir.

Çözüm bölümü ise hastanenin dokuzuncu hariciye koğuşunda geçer. Karakter, zorunlu olarak ameliyata razı olur. Ancak fiziksel acılar kadar duygusal kırılmalar da derindir. Nüzhet’in başkasıyla evlenme ihtimali, yaşadığı hayal kırıklığını katmerlendirir. Bu noktada anlatıcı hem bedensel sınırlılığını kabul eder hem de duygusal anlamda bir tür olgunlaşma yaşar. Çözüm, klasik anlamda bir toparlanma değil; ruhsal bir kabullenme ile son bulur.

Doruk Noktaları ve Kırılma Anları

Romanın ilk kırılma noktası, doktorun bacağın kısalacağı uyarısını yapmasıdır. Bu an, karakterin iç dünyasında bir sarsıntı yaratır. Anlatıcı artık sıradan bir hastalıkla değil, geleceğini belirleyecek kalıcı bir fiziksel engelle yüzleşmektedir.

İkinci önemli kırılma, Nüzhet’in gece yarısı karakterin odasına gelmesidir. Bu sahne, aralarındaki ilişkinin hem en samimi hem de en belirsiz anıdır. İki genç arasında geçen bu yakınlaşma, anlatıcının hem umutlanmasına hem de içsel çöküntüye sürüklenmesine neden olur.

Son doruk noktası ise anlatıcının ameliyata hazırlanırken içsel olarak büyüdüğünü fark etmesiyle yaşanır. Fiziksel acıya razı olurken, ruhsal yalnızlıkla baş etmeye çalışması onu çocukluktan erişkinliğe sürükler.

Romanın kurgusu, klasik dramatik yapıdan çok psikolojik yoğunluğa odaklanan bir seyir izler. Serim, düğüm ve çözüm net biçimde belirlenmiş olsa da bu yapı karakterin zihinsel sürecine paralel olarak gelişir.

Karakterler ve Karakter Gelişimi

Anlatıcı – Adsız Çocuk

Romanın merkezinde, ismi hiçbir zaman verilmeyen 15 yaşında bir erkek çocuk yer alır. Anlatıcı, hem fiziksel bir hastalıkla mücadele eden hem de duygusal olarak büyümeye çalışan bir figürdür. Kemik veremiyle (osteomyelit) cebelleşirken, sadece bedeni değil, ruhu da yıpranır. Karakterin hastalık karşısındaki sabrı, korkusu, hayalleri ve hayal kırıklıkları; okurun onunla özdeşleşmesini kolaylaştırır.

Fiziksel görünüşten çok ruhsal çözümlemeyle betimlenen bu karakter, iç gözlemleriyle romanın ruhunu oluşturur. Başta hayata karşı umutlu, tedavi sürecine dirençli bir yapıya sahiptir. Ancak ameliyat kararından sonra içine kapanır, korkularla baş etmeye çalışır. Onun en büyük kırılma noktası, sevdiği kız olan Nüzhet’in başka biriyle evlenme ihtimalini öğrenmesidir. Bu olayla birlikte içsel çatışması derinleşir ve roman boyunca ruhsal anlamda olgunlaşır. Başta çocuksu bir duyarlılıkla başlayan hikâyesi, bir çeşit varoluşsal farkındalıkla son bulur.

Nüzhet

Nüzhet, Paşa’nın kızı ve anlatıcının çocukluk arkadaşıdır. Anlatıcı ona âşık olur; ancak bu aşk, karşılıksız ya da belirsiz bir yapıya sahiptir. Nüzhet, zaman zaman şefkatli ve ilgili görünse de genel olarak kararsız ve mesafeli bir profildedir. Kahkahaları, hafif alaycılığı, ani çıkışları ve duygusal tepkisizlikleriyle anlatıcının duygusal dengesini sarsar.

Romanın duygusal eksenini oluşturan bu karakter, yazar tarafından tam anlamıyla idealize edilmeden verilmiştir. Nüzhet’in “güzel bir kız olmanın verdiği özgüven” ile “kararsız bir genç kız olmanın tedirginliği” arasında gidip geldiği görülür. Özellikle gece yarısı anlatıcının odasına gelişi ve ardından gösterdiği ürkek tavır, karakterin içsel karmaşasını açıkça ortaya koyar.

Doktorlar ve Paşa

Anlatıcının tedavi sürecindeki doktor figürleri, farklı yaklaşımlarıyla öne çıkar. Biri soğuk, mesafeli ve tıbbi kararlarda katıyken; diğeri daha şefkatli ve anlatıcının ruhsal haline duyarlıdır. Bu iki doktor arasındaki fark, anlatıcının yalnızlık duygusunu ve kararsızlığını derinleştirir. Özellikle ameliyat konusundaki kesin karar, anlatıcının iç dünyasında büyük bir sarsıntı yaratır.

Paşa karakteri ise Nüzhet’in babasıdır. Geleneksel değerlere bağlı, anlayışlı ve nazik bir portre çizer. Özellikle genç anlatıcıya karşı gösterdiği sevgi ve ilgi, onun baba figürü arayışını karşılar. Roman boyunca yaşlılık, bilgelik ve otorite arasında denge kurar.

Anne ve Nurefşan

Anlatıcının annesi, romanın duygusal zeminini oluşturan önemli figürlerden biridir. Oğlunun hastalığı karşısında derin bir acı hisseder; ancak bu acıyı anlatmak yerine içine atar. Anlatıcı, onu üzmemek için yaşadıklarını çoğu zaman gizler. Bu ikili arasındaki ilişki, fedakârlık ve sessizlik üzerine kuruludur.

Nurefşan ise evdeki hizmetçidir. Anlatıcının duygularını sezebilen, onu kollayan ve yer yer koruyan bir yan karakterdir. Özellikle Nüzhet’le yaşadığı yakınlaşmadan sonra, Nurefşan’ın gözlerindeki anlayış dikkat çeker. Bu yönüyle Nurefşan, romanın sessiz tanığıdır.

Tema ve Çatışma Analizi

Hastalık, Yalnızlık ve Aşk

Dokuzuncu Hariciye Koğuşu temel olarak üç büyük temanın etrafında şekillenir: hastalık, yalnızlık ve aşk. Anlatıcının çocuk yaşta geçirdiği kemik veremi, romanın ana çatısını oluşturur. Ancak bu hastalık yalnızca bedensel değildir; karakterin ruhuna, düşüncelerine ve ilişkilerine de sirayet eder. Bedenindeki çürüme, zamanla öz saygısını, umutlarını ve sosyal ilişkilerini de aşındırır.

Yalnızlık teması, bu fiziksel hastalığın yarattığı dışlanmışlıkla başlar. Anlatıcı hem hastalığı hem de ekonomik durumu sebebiyle çevresinden soyutlanır. Annesiyle olan ilişkisi ise bu yalnızlığı pekiştirir. İkisi de birbirini üzmemek için konuşmaktan kaçınır, duygularını bastırır. Bu durum, anlatıcının daha da içe kapanmasına neden olur.

Aşk ise bu yalnızlık ortamında filizlenir. Nüzhet’e duyduğu aşk, onun hayatta tutunmak için geliştirdiği en güçlü duygusal zemindir. Ancak bu aşk, karşılıklı bir güvene ya da netliğe dayanmaz. Nüzhet’in başka biriyle evlenme ihtimali, anlatıcının ruhsal dünyasında yıkıma yol açar. Böylece aşk, bir iyileşme umudundan çok, bir tür içsel çöküşe dönüşür.

Temaların Yarattığı Çatışmalar

Roman boyunca karakterin yaşadığı en büyük çatışma, “bedensel yetersizlik ile ruhsal arzu” arasındadır. Anlatıcı hayal kurmak ister ama bedeni onu sürekli yere çekmektedir. Aşık olmak ister, ancak hastalığı onu yetersiz hissettirir. Ameliyattan korkar, çünkü ameliyat yalnızca bacağını değil, umutlarını da alacaktır.

Bir başka çatışma, “çocukluk ile yetişkinlik” arasındadır. Henüz on beş yaşında olmasına rağmen anlatıcı, büyük insanlar gibi düşünen, acı çeken ve kararlar alan bir kişilik geliştirir. Bu geçiş, romanın en belirgin dramatik öğesidir. Özellikle hastanede yaşadığı sahneler ve doktorla olan diyalogları, onun çocuklukla vedalaşmasını hızlandırır.

Son olarak, anlatıcı ile toplum arasında da görünmeyen bir çatışma vardır. Anlatıcının hastalığı, fakirliği ve duygusal karmaşası; sağlıklı, güçlü ve “normal” bireylerin dünyasına aykırıdır. Romanın geçtiği mekânların çoğu (hastane, bahçe, köşk) aslında bu dışlanmışlığın simgesel alanlarıdır.

Semboller ve Duygusal Derinlik

Romanda birçok sembol dikkat çeker. Örneğin, dokuzuncu hariciye koğuşu, yalnızca bir hastane koğuşu değildir; aynı zamanda anlatıcının iç dünyasının kapalı, karanlık ve acı dolu bir izdüşümüdür. Bahçedeki çamlar, köşkün içindeki ışık-gölge oyunları, Nüzhet’in kahkahaları ve özellikle “doktor Ragıp” figürü; anlatıcının umut ile yıkım, hayal ile gerçek arasında gidip gelmesini sembolize eder.

Çatışmaların tümü, okuyucuyu yalnızca fiziksel bir hastalığın değil, ruhsal bir büyümenin ve kırılmanın tanığı hâline getirir. Bu yönüyle roman, bireysel acının kolektif bir deneyime dönüşmesine olanak tanır.

Dil, Üslup ve Anlatım Teknikleri

İç Monolog ve Psikolojik Derinlik

Dokuzuncu Hariciye Koğuşu, Türk edebiyatında iç monolog tekniğinin en etkileyici örneklerinden biridir. Romanın isimsiz anlatıcısı, olayları yalnızca dışarıdan gözlemleyen bir figür değil; aynı zamanda sürekli olarak iç dünyasında tartan, sorgulayan ve yorumlayan bir bilinçtir. Anlatıcının korkuları, umutları, kıskançlıkları ve zaafları, iç ses yoluyla doğrudan okura sunulur. Bu teknik sayesinde karakterin ruhsal gelişimi tüm yönleriyle izlenebilir.

Özellikle ameliyat kararının alınmasından sonraki sahnelerde iç monologlar yoğunlaşır. Anlatıcının yaşadığı çaresizlik, kendisiyle yaptığı iç hesaplaşmalar, toplumla kurduğu mesafeli ilişki ve Nüzhet’e duyduğu tutkulu fakat kararsız aşk, bu teknikle içten bir dille aktarılır. İç monolog, anlatıcının yalnızlığını da pekiştirir; zira çoğu duygusunu kimseyle paylaşmaz, onları yalnızca kendi zihninde tartar.

Üslup Özellikleri ve Dili

Peyami Safa’nın dili, romanın atmosferiyle uyum içinde sade ve içe dönüktür. Dönemin Osmanlıcadan arınmış, sadeleşmiş Türkçesiyle yazılmış roman, hem kolay anlaşılır hem de duygusal yoğunluğu yüksek bir anlatı sunar. Anlatıcının yaşına uygun bir duyarlılık ve derinlik taşır. Ancak bu sade yapı, yüzeyde kalan bir yalınlık değildir; aksine, yoğun bir duygusal ve felsefi birikimi arka planda taşır.

Betimlemelerde ise yoğun bir görsellik dikkat çeker. Hastane koridorları, steril odalar, köşklerin iç mekânları, çam ormanları; ayrıntılı ve duyusal imgelerle aktarılır. Bu betimlemeler yalnızca ortam tanıtımı yapmakla kalmaz, aynı zamanda anlatıcının ruh hâlini de yansıtır. Örneğin, hastane kokularının anlatıldığı sahnelerde geniz yakan ilaç kokuları, anlatıcının korkusunu hissettirecek şekilde seçilmiştir.

Yazarın anlatımı yer yer şiirsel bir derinliğe ulaşır. Özellikle bahçede geçen bölümlerde doğanın anlatıcının ruhuyla bütünleştiği satırlar, romanın lirik yönünü güçlendirir. Yine Nüzhet ile yaşanan sahnelerde romantik, zaman zaman trajik tonlar dikkat çeker.

Leitmotiv ve Yinelemeler

Romanda bazı kelimeler, imgeler ya da sesler sürekli tekrarlanarak bir tür leitmotiv (tekrarlayan tema) etkisi yaratır. “Beyazlık”, “sessizlik”, “çıt sesi”, “kahkaha”, “ameliyat”, “koku”, “çürük et” gibi ifadeler; karakterin zihninde tekrar eden korkuların ve takıntıların somut biçimleridir. Bu yinelemeler, romanın ritmini belirleyen önemli anlatım unsurlarıdır.

Özellikle beyaz renk, hastane ortamını simgelediği kadar, ölümle yüzleşmenin ve temizlik arzusunun da sembolüdür. Aynı şekilde “sessizlik” imgesi, hem ev içindeki gerilimi hem de karakterin bastırdığı duyguları işaret eder.

Romanın dili ve üslubu, anlatıcının zihinsel yolculuğunu açıkça izlenebilir kılar. Bu yönüyle Peyami Safa, bireysel psikolojiyi anlatmakta yalnızca temayı değil, tekniği de başarıyla kullanmıştır.

Mekân ve Zaman

Hastane, Ev ve Bahçe

Dokuzuncu Hariciye Koğuşunda mekânlar yalnızca olayların geçtiği fiziki ortamlar değildir; aynı zamanda anlatıcının ruhsal durumunun yansıtıldığı içsel alanlardır. Romanın en önemli mekânı olan hastane, karakterin korkularıyla yüzleştiği, bedeninin zayıflığını fark ettiği, aynı zamanda toplumsal yalnızlığını en keskin biçimde hissettiği yerdir. Dokuzuncu Hariciye Koğuşu, bir tedavi alanından çok bir iç kapanışı simgeler. Dar, soğuk, sessiz ve steril bu ortam, karakterin ruhsal baskısını artırır.

Hastanedeki odalar, koridorlar, muayene masaları ve bekleme alanları, acının ve çaresizliğin mekânsal yansımalarıdır. Özellikle “koku” üzerinden yapılan tasvirler — iyot, eter, ifrazat ve ilaç kokuları — mekânın fiziksel değil psikolojik olarak da bunaltıcı olduğunu gösterir.

Anlatıcının yaşadığı ev, dışarıdan bakıldığında bir huzur alanı gibi görünür. Ancak içeride, hasta bir çocuğun sessiz acısı ve annenin bastırılmış gözyaşları vardır. Evin sofaları, yastıkları, ilaç şişeleri, hatta duvardaki çizikler bile anlatıcının iç dünyasındaki yorgunluğu ve kırılganlığı temsil eder. Anneyle yaşadığı bu ev, zamanla bir melankoli mekânına dönüşür.

Bahçe ise anlatıcının nefes aldığı, doğayla temas kurduğu nadir alanlardan biridir. Özellikle köşkün bahçesi, hastane sonrası geçişin bir sembolü gibidir. Bahçede yer alan havuz, çam ağaçları, sedyeyle taşınan hastalar ve güneş ışığı gibi unsurlar, bir yandan hayatın devam ettiğini hatırlatır, diğer yandan anlatıcının iyileşme umuduna zemin hazırlar. Fakat bu doğallığın içine sinmiş olan sessizlik ve burukluk, mutluluk hissinin tam anlamıyla doğmasına engel olur.

Zamanın Kullanımı: Kronoloji ve Geriye Dönüşler

Roman genel olarak kronolojik bir zaman çizgisi izler. Olaylar anlatıcının ameliyata hazırlanmasıyla başlar, çeşitli muayeneler, köşk ziyaretleri ve hastane günleriyle devam eder. Ancak bu doğrusal anlatı içinde sık sık geriye dönüş (flashback) tekniği kullanılır. Özellikle çocukluk anılarına yapılan göndermeler, anlatıcının geçmişle kurduğu duygusal bağı ve uzun süredir devam eden hastalığını göstermek amacıyla metne dâhil edilmiştir.

Anlatıcının zihninden geçen geçmiş anılar ve çağrışımlar, dış dünyadan kopuşun bir göstergesidir. Bu yönüyle zaman yalnızca fiziksel değil, psikolojik olarak da işlevseldir. Özellikle gece sahnelerinde zamanın akışı belirsizleşir; düşünceler, duygular ve hayaller, gerçek zamanın yerini alır.

Romanın finaline doğru zaman daha da yoğun ve yavaşlatılmış bir biçimde sunulur. Karakterin ameliyata yaklaştığı her dakika, daha fazla içsel hesaplaşma ve endişe doğurur. Bu bilinçli yavaşlatma, okuyucunun karakterle özdeşleşmesini kolaylaştırır.

Zaman ve mekân, Dokuzuncu Hariciye Koğuşunda anlatıcının içsel haritasıyla paralel biçimde kurulur. Her bir mekân, zihinsel bir duruma, her bir zaman dilimi ise duygusal bir evreye karşılık gelir. Böylece roman, dış dünyadan çok iç dünyanın derinleştiği bir anlatıya dönüşür.

Anlam ve Yorum / Zihniyet Bağlamı

Bireyin İçsel Sıkışmışlığı

Dokuzuncu Hariciye Koğuşu, yüzeyde bir hastalık ve tedavi sürecini konu alıyor gibi görünse de, derin yapısında bireyin varoluşsal sıkışmışlığını işler. Anlatıcı karakterin yaşadığı fiziksel acılar, aslında birer metafor olarak içsel yetersizlikleri, toplumsal konumunu ve duygusal yalnızlığını yansıtır. Bedenindeki hastalık, toplumdaki yerine; ruhundaki çöküntü, çevresinden göremediği anlayışa denk düşer.

Romanın alt metninde sürekli olarak “tutunamamak”, “anlatamamak” ve “anlaşılamamak” hissi dolaşır. Anlatıcı, ne doktorlarına kendini tam anlamıyla ifade edebilir, ne de ailesine ya da sevdiği kıza. Bu durum, bireyin içe kapanmasına, kendi iç sesine yönelmesine neden olur. Böylece roman, yalnızca fizyolojik bir mücadele değil, aynı zamanda zihinsel bir çöküş ve yeniden inşa sürecini anlatır.

Peyami Safa’nın Düşünce Dünyasıyla Bağlantılar

Peyami Safa’nın düşünsel arka planı göz önüne alındığında, bu romanın onun erken dönem metafizik duyarlılıklarını yansıttığı söylenebilir. Henüz açık bir ideolojik tavır sergilemediği bu evrede, Safa daha çok bireyin iç dünyasına eğilmiş, pozitivist açıklamalarla sınırlı kalmayan bir ruh çözümlemesi yapmıştır.

Roman boyunca görülen içsel çelişkiler, kendilik bilincinin sancılı gelişimi ve hayata tutunma çabası, yazarın kendi gençliğinde yaşadığı derin sarsıntılarla paralellik gösterir. Özellikle anlatıcının hayatı, kendi bedeni ve kaderiyle hesaplaşması, yazarın varoluşçu duyarlılıklarını sergiler.

Peyami Safa’nın ilerleyen yıllarda geliştireceği “mistik-milliyetçi” düşünce çizgisi bu eserde henüz belirginleşmemiştir. Ancak bireysel acıdan doğan derin düşünce katmanları ve ruhsal çözümleme becerisi, onun sonraki romanlarındaki entelektüel derinliğin habercisidir.

Romanın Yazıldığı Dönemin Sosyopolitik Etkileri

Dokuzuncu Hariciye Koğuşu, 1929 yılında tefrika edilmeye başlanmış ve 1930’da kitap olarak basılmıştır. Bu yıllar, Cumhuriyet’in erken dönemine denk gelir. Toplumun modernleşmeye zorlandığı, bireyin geleneksel yapılarla modern hayat arasında sıkıştığı bir geçiş sürecidir. Romanın kahramanı da tam olarak bu geçişin sancısını yaşayan birey tipidir.

Eserdeki hastane atmosferi, sağlık sisteminin kurumsallaşma sürecini yansıtırken; anlatıcının çaresizliği, bireyin kurumsal yapılar içinde ne kadar yalnızlaştığını da gösterir. Aynı şekilde annesiyle kurduğu duygusal bağ, geleneksel aile yapısının değişen anlamlarına işaret eder.

Nüzhet karakteri üzerinden yansıtılan kadın temsili ise dönemin modernleşen kadınıyla geleneksel kadınlık rolleri arasında kalan figürleri yansıtır. Nüzhet hem özgürce gülüp eğlenmek ister hem de toplumun kendisinden beklediği “uslu” kadın olma rolünü taşır.

Bu bağlamda roman, Cumhuriyet’in ilk kuşağında yetişen bir gencin hem toplumsal hem bireysel çelişkilerini yansıtan nadir metinlerden biri olarak değerlendirilmelidir.

Değerlendirme ve Sonuç

Romanın Güçlü ve Zayıf Yönleri

Dokuzuncu Hariciye Koğuşu, Türk edebiyatında bireyin iç dünyasına odaklanan ilk derinlikli romanlardan biridir. Güçlü yönlerinin başında, karakterin psikolojisinin incelikle işlenmiş olması gelir. Peyami Safa, iç monolog ve ruhsal çözümleme tekniklerini başarılı biçimde kullanarak anlatıcının düşünce akışını okura tüm gerçekliğiyle aktarır. Bu yönüyle roman, yalnızca bir olay anlatmaz; bir ruh hâlini, bir dönüşümü ve bir yüzleşmeyi dillendirir.

Romanın dilindeki sadelik ve betimlemelerdeki estetik denge de dikkate değerdir. Hastane, ev ve bahçe gibi mekânlar; yalnızca fiziksel değil, sembolik anlamlar da taşır. Yazar, bu mekânları karakterin zihinsel evreleriyle eşleştirerek anlatıyı derinleştirir.

Zayıf sayılabilecek yönler ise sınırlı karakter sayısı ve zaman zaman tekrara düşen duygusal yoğunluklardır. Nüzhet karakteri, özellikle ikinci yarıda yer yer tek boyutlu kalabilir. Ancak bu, anlatıcının dünyasında onun yerini ve algılanış biçimini göstermesi açısından anlamlı bir tercihtir.

Hangi Okuyucu Kitlesine Hitap Eder?

Dokuzuncu Hariciye Koğuşu, hem genç okurlara hem de yetişkinlere hitap edebilecek çok katmanlı bir yapıdadır. Genç bir bireyin büyüme sancılarını, aşkı, hayal kırıklığını ve hayatla kurduğu karmaşık ilişkiyi ele alması bakımından lise ve üniversite çağındaki okurlar için etkileyici bir okuma sunar. Öte yandan psikolojik çözümlemelere ilgi duyan yetişkinler için de derinlikli bir metin niteliğindedir.

Roman aynı zamanda öğretmenler, edebiyat araştırmacıları ve psikolojiyle ilgilenen okuyucular tarafından da sıklıkla tercih edilmektedir. Kurgusundaki yalınlık ve yoğunluk dengesi, farklı okur kitlelerine farklı anlam katmanları sunmasına imkân tanır.

Son Değerlendirme ve Öneri

Peyami Safa’nın otobiyografik izler taşıyan bu romanı, yalnızca bir hastalık anlatısı değil, aynı zamanda bir kendilik arayışı, bir hayatla baş etme pratiği ve ruhsal olgunlaşma süreci olarak okunmalıdır. İçerdiği felsefi, psikolojik ve duygusal derinlikler sayesinde döneminin ötesine geçen bir yapıdadır.

Edebiyat dünyasında “psikolojik roman” türünün öncüsü sayılabilecek bu eser, bireyin içe dönüş yolculuğunu hem anlatım teknikleri hem de kurgu yapısıyla başarıyla taşır. Özellikle Türk edebiyatında bireysel anlatının tarihini izlemek isteyen okurlar için Dokuzuncu Hariciye Koğuşu, vazgeçilmez bir duraktır.

Bu yönleriyle roman, sadece edebi bir eser değil; aynı zamanda insanın acı, yalnızlık ve umut üçgenindeki yolculuğuna dair etkileyici bir tanıklıktır. Okunmalı, üzerine düşünülmeli ve tekrar tekrar değerlendirilmelidir.